Gespreksthema’s
Thema Wakker
Doornroosje slaapt 100 jaar en wordt dan wakker gekust door de prins. “Toen hij haar met een kus had aangeraakt, sloeg Doornroosje de ogen op, werd wakker en keek hem allerliefst aan. Ze gingen samen naar beneden, en de koning werd wakker en de koningin en de hele hofstoet en ze zagen elkaar allen met grote verwonderde ogen aan. En de paarden stonden op en stampten, de jachthonden sprongen op en begonnen te kwispelen….…. en zij leefden nog lang en gelukkig tot het einde van hun dagen”
Zo mooi kan wakker worden zijn.
Vervelend is het om wakker te moeten worden, terwijl je nog wel uren kunt slapen. Op je werk te zijn, maar nog niet helemaal wakker of wakker te liggen van een lastige kwestie.
Volgens de Van Dale betekent wakker: flink of ‘niet-slapend’. Socrates probeerde met zijn vragen de in mensen aanwezige kennis wakker te schudden. Zit er iets in ons wat wakker kan worden, terwijl wij dat zelf al lang denken te zijn? En hoe weet je wanneer je echt wakker bent? Kun je niet-wakker zijn terwijl je denkt dat je het bent? Is wakker zijn iets dat je kunt sturen of overkomt het je? En is wakker zijn prettig?
(door Jurjen van de Groep)
Thema Ontpoppen
Het is een fascinerend proces, de metamorfose of gedaanteverwisseling. Het ontpoppen is een deel van de gedaanteverwisseling; een verandering van vorm. Zoals een rups zich ontpopt tot een vlinder of het lelijke eendje dat zich ontpopt tot een mooie zwaan.
In hoeverre gaat dit voor mensen op?
Er wordt wel gezegd: “Het timide meisje ontpopte zich op het toneel tot een ware artieste”. Een onverwachte kant bloeit plotseling op. Maar ook een onaangename kant kan zich in mensen ontpoppen. Sommige politici blijken machtswellustelingen.‘Iets’ blijft hetzelfde maar tegelijkertijd toont zich iets wat onvermoed bleek. Wat blijft hierbij hetzelfde en wat verandert? Wordt er een ‘gedaante’ aangenomen of is het juist een ware aard die zich laat zien? Ontpoppen wij ons, net als de vlinder, op eigen kracht of hebben we daar anderen bij nodig? Kan je ook iemand laten ontpoppen?
(door Jurjen van de Groep)
Thema Eigenbelang
Nu de wereld zich in een diepe economische crisis waant, manen wereldleiders ons tot bezinning en waarschuwen ons voor de valkuil van het protectionisme. Als iedereen zijn eigen belang nastreeft, is dat in niemands belang. Maar wanneer is iets eigenlijk eigen belang?
(door Karel van Haaften)
Thema Ontspanning
De zomervakantie staat weer voor de deur. De periode waarin Nederland massaal gaat ‘ontspannen’. Maar wat is dat eigenlijk, ontspannen? Is ontspannen tot rust komen of kun je ook ontspannen door je in te spannen? Of is ontspanning gewoon ‘iets anders’ doen en heeft het vooral te maken met balans?
Voor de een is het lopen van de Nijmeegse vierdaagse de ultieme manier van ontspannen, voor de ander een schaakkamp of zelfs een weekje ‘beesten’ in Ibiza. Zegt ontspanning iets over de manier waarop wij leven, of juist over de manier waarop we niet leven?
(door Karel van Haaften)
Thema Ontmoeten
Wanneer ontmoet je iemand? Als je iemand tegenkomt, groet en even een praatje maakt? Nee, dat is geen ontmoeten; althans meestal niet. Bij ontmoeten gebeurt iets. Iets dat je niet helemaal lijkt te kunnen regelen. Iets wat de gebeurtenis groter maakt dan je verwacht. Ontmoeten lijkt op vinden. Je spant je er voor in, maar of het lukt is altijd onzeker. Wat gebeurt er dan toch in een ontmoeting? En waarom is een ontmoeting aangenaam? Het woord moet in ontmoeting heeft te maken met maat en meet. Ontmoeting heeft dus te maken met het weghalen van de maat of de meet; het weghalen van een begrenzing. Wat voor begrenzing is dat? En waarom heb je daar een ander voor nodig? Wat is dat eigenlijk: ontmoeten?
(door Karel van Haaften)
Thema Loslaten
De gedachte liet me maar niet los.Deed ik er goed aan niet te reageren? Het was een ingewikkelde, emotionele situatie. Ja, ik moest even niet reageren, want ik wilde afstand nemen. Is dat nu wel zo? Zou ik niet beter afstand kunnen nemen als ik wel even reageer? Nee, dat is niet zo. Loslaten is loslaten! Wat bedoel je nou met loslaten? Zou je niet beter kunnen loslaten als je iets hebt afgesloten? Of is het andersom, moet je het juist loslaten om het te kunnen loslaten. Ingewikkeld dat loslaten.
(door Karel van Haaften)
Thema’s in organisaties
Organisatie gerelateerde thema’s vallen buiten de scope van Socratisch Café Nederland. Om u een indruk te geven wat voor een soort gebieden zich binnen organisaties lenen voor gesprekken op socratische grondslag hieronder enkele voorbeelden.
Organisatiecultuur
De kracht van een organisatie ligt in de mensen die er werken. En de kracht van mensen ligt grotendeels in hun houding ten opzichte van hun werk. Kan men iemands houding veranderen? Welke factoren bepalen die houding? Hoe moet je de cultuur van een organisatie beïnvloeden? En is die wel te ‘managen’?
Time-management
Sommige mensen hebben alle tijd van de wereld. Anderen komen voortdurend tijd tekort. Is dat een objectief gegeven of een kwestie van mentale houding? Wat is de winst van chronisch tijdgebrek? Is een manager die tijd heeft een contradictie?
Gezag
Er zijn geboren leiders, mensen met een natuurlijk charisma. Maar gezag kan ook ontleend worden aan kennis van zaken, een verantwoordelijke positie, een innemende stijl. Wat zijn daarbij de bepalende factoren? En wat voor soort gezag is er nodig in een organisatie?
Probleemoplossen
Managers zijn besluitvormers, beleidsontwerpers, ideeënmakers. Het zijn oplossers van complexe problemen. Welke vaardigheden heeft zo iemand nodig? Wat zijn de prioriteiten voor een manager? Hoe moet hij zijn beslissingen rechtvaardigen, en hoe juist niet?
Leren in organisaties
Uitwisseling van kennis en expertise kan leiden tot grotere ‘kennisproduktiviteit’ en verruiming van visie. Maar in de praktijk is er vaak nauwelijks ruimte voor leerprocessen tijdens het werk. Hoe kun je kennis productief maken? Is kennis te managen? Kun je leren leren? En kun je anderen leren leren?
Afweging van belangen
Iedereen weegt voortdurend allerlei belangen tegen elkaar af. Hoe gaat dat wegingsproces in zijn werk? Welke maatstaven worden er gebruikt om het gewicht van iets te bepalen? Hoe kan men ongelijksoortige belangen tegen elkaar afwegen?
Conflicthantering
Wanneer is het zinvol een conflict aan te gaan in plaats van het te vermijden? Wanneer is het beter vast te houden aan zijn eigen inzicht in plaats van dat van een ander over te nemen? Onder welke voorwaarden wordt onenigheid vruchtbaar?
Bron: Het Nieuwe Trivium
Maatschappelijke gespreksthema’s
Individualisme
In onze tijd leven mensen veel meer voor zichzelf dan vroeger. Toch hebben we ook de behoefte ergens bij te horen. En eigen ontplooiing is alleen mogelijk in contact met anderen. Hoeveel rekening moeten wij houden met die anderen? Zijn wij ook verantwoordelijk voor hen?
Consumptie
Wij kopen elk jaar meer spullen. Het gevecht om goederen is soms direct zichtbaar. Hoe moet men dat beoordelen? Duidt het op de kracht van de vrije markt of op een gebrek aan beheersing? Leven wij om te consumeren of consumeren wij om te leven?
Vooruitgang
Wetenschap en techniek hebben ons leven heel anders gemaakt dan dat van voorgaande generaties. Wat zijn daarin de verbeteringen? Wat zijn verslechteringen? Brengt de vooruitgang ons verder?
Tolerantie
Mensen hebben tegenwoordig heel verschillende normen. Verdraagzaamheid is daarom van groot belang. Maar niet alles mag worden toegelaten. Waar ligt de grens van tolerantie? En waarom daar?
Verzorgingsstaat
De overheid zorgt voor het algemene belang, de burgers voor hun eigen belang. Maar de burgers doen een steeds groter beroep op de overheid. Welke algemene belangen dient de overheid te bevorderen? In welke mate? En wat moet aan de burgers zelf worden overgelaten?
Milieu
Lucht, water en aarde worden bedreigd door onze leefwijze en produktiemethoden. Door welke oorzaken in onze houding of manier van denken heeft het zover kunnen komen? Wat moet daarin veranderen om onze natuurlijke omgeving te herstellen?
Integratie
Het vreemdelingenvraagstuk krijgt steeds meer aandacht. Moeten allochtonen een deel van hun oorspronkelijke identiteit opgeven omwille van integratie in de Nederlandse samenleving? Hoe moet de multiculturele samenleving van de toekomst eruit zien?
Bron: Het Nieuwe Trivium
Klassieke gespreksthema’s
Vrijheid
Vrijheid wordt altijd als iets zeer begerenswaardigs beschouwd. Maar wat houdt het eigenlijk in? Welke vormen van vrijheid zijn de moeite waard? Hoe vrij zijn wij? En als onze vrijheid andermans ónvrijheid betekent, waar liggen dan de grenzen van onze vrijheidsdrang?
Geluk
Sommigen willen groots en meeslepend leven, anderen kalm en onverstoorbaar. Is geluk of floreren voor iedereen iets anders? Of zijn er algemene regels voor, waar men zich maar beter aan kan houden? En is het iets wat je kan leren?
Vriendschap
Een van de grootste genoegens in het leven is het hebben van vrienden. Wat maakt iemand tot een vriend? Waaruit bestaat het plezier van vriendschap precies? Kan je vriendschappen wel máken?
Waarheid
Wij hebben geleerd dat je nooit mag liegen. Toch komt het soms veel beter uit de waarheid enigszins te verdraaien. Moeten we dat maar accepteren als ‘menselijk tekort’? En zo ja, hoever mag men gaan met dat verdraaien?
Gevoel
Soms is het beter zijn hart te volgen, soms beter zijn verstand te gebruiken. Wanneer geldt het een, wanneer het ander? Is het uiten van gevoel een teken van zwakte of van kracht? Is gevoel niet vaak rationeler dan verstand?
Goed en kwaad
Veel dingen zijn fout in de wereld. En zelf zijn we ook geen heiligen. Moeten we daar maar mee leren leven? Of juist niet? Wat maakt onze pogingen om van alles en nog wat te veranderen zinvol? Wanneer noemen we iets goed?
Schoonheid
Over smaak valt wel degelijk te twisten. Wanneer heeft iets kwaliteit? Wat is er vereist om die kwaliteit te kunnen waarnemen? In hoeverre is een kwaliteitsoordeel subjectief?
Bron: Het Nieuwe Trivium
Socratisch Café Nederland 